TAK – Temiz Aralıklı Katerizasyon
Temiz aralıklı katerizasyon nedir ?
Mesanenin çeşitli sebeplerle düzgün çalışamaması , böylece tam olarak boşalamaması durumunda uygulanan dünyadaki en etkili ve pratik yöntem TAK- Temiz aralıklı katerizasyon uygulamasıdır.
Mesanenin görevini normal olarak yapamaması, genellikle nörolojik sebeplerle olmaktadır. Bu durum “nörojen mesane” “mesanenin nöromüsküler disfonksiyonu” “nöropatik mesane” vb durumlardır.
Bu duruma birçok şey sebep olabilir. Felç durumu, doğum, ameliyat, çeşitli hastalıklar vs sebeplerle nörojen mesane gelişebilir. Böyle durumlarda idrara çıkma ve mesanenin boşalması problemli olabildiği gibi hiç boşalamama durumu da oluşabilir. Böyle durumlarda zorunlu olarak TAK yöntemiyle mesanenin boşaltılması gerekecektir.
Özellikle felç benzeri durumlarda ya da mesane uyarıcı sinirlerinin hasar gördüğü durumlarda mesanenin baskı ve basınç yapması hissedilmez. Bu durum mesanenin boşalamamasına yol açar. Mesanenin doğru bir şekilde boşalamaması çok ciddi rahatsızlıkların önünü açar. İhmal edilmesi durumunda tehlike ciddi boyutlara ulaşır.
Bazı durumlarda mesanenin boşaltılabilmesi kısmen olur ancak belirli bir miktar mesanede kalmaya devam eder. Bu durumda mesane de taş oluşumuna ve akabinde inflamasyon gibi sorunlara yol açabilir. Yapılacak olan ürodinami testi yoluyla mesanenin ne kadarının boşaltılabildiği tesbit edilir. Bu sonuçlara göre doktorlar uygulanacak TAK miktar ve ölçülerini hastalara bildirir.
TAK temiz aralıklı katerizasyon hangi malzeme ile yapılır.?
Temiz aralıklı katerizasyon uygulamasında kullanılan ürüne hidrofilik katater denir. Hidrofilik sonda, idrar sondası , kullan at sonda vs gibi isimleri de vardır. Bu sonda da kullanılan malzeme PVP diye kısaca kodlanan “polivinilpirolidon” maddesidir. Yapılan sayısız deneyler ve testlerde bu gibi durumlarda insanlar için kullanımının zararsız olduğunu göstermiştir.
Hidrofilik kataterler genelde ürünle birlikte gelen su soketi ile birlikte satılır. Hidrofilik (suyu seven) özelliklerinden dolayı kullanım öncesi belirli bir süre su ile, aradaki moleküllerin çözülmesi için bekletilir. Sıkılarak patlatılan su soketi ve kataterin (sonda) ortalama 30 saniye kadar bekletilmesiyle kullanıma hazır hale gelir. İdrar kanalından mesaneye doğru itilirken cilt ile ciddi bir şekilde temas etmez. Arada “su” tabakası vardır. Bu sebeple hidrofilik malzemeden üretilir. Katater ile cilt arasında ince bir su tabakası oluştuğu için kullanım esnasında hastada ağrı ,sızı vs oluşmaz.
TAK temiz aralıklı katerizasyon yapılırken nelere dikkat edilmelidir?
TAK sırasında en önemli şey mutlak hijyendir. Genelde sonda kullanan hastaların üriner enfeksiyon geliştirme riski yüksektir. Dışarıdan üriner sisteme katater yoluyla müdahale yapıldığı için en küçük bir hataya yer vermeyecek ölçüde temizliğe dikkat edilmelidir. Mümkün ise steril bir eldiven takılarak kataterin ucundaki plastik kısımdan tutularak (kataterin kendisine el değmemelidir) idrar kanalından ileriye doğru itilmelidir. Katater mesaneye ulaştığında ön ucundan idrar akmaya başlayacaktır. İdrar tamamen boşaltıldıktan sonra katater kendi poşeti ile kapatılarak atılmalı ve el temizliği tekrardan yapılmalıdır.
Kadın mesaneleri daha yakında olduğu için genelde kadınlar için kısa (20 cm) Erkekler için uzun (40 cm) sondalar kullanılır. Pediatrik veya çocuk sondaları da genelde (30 cm) olarak kullanılır. Daha uzun sondayı kullanan erkekler, kadınlar için üretilen sondayı kullanamazken kadınlar daha uzun olan sondaları kullanabilirler. Tabi bu durum kullanım rahatlığını bozabilir.
TAK yapılma aralığı yaklaşık 4 saatte 1 kullanımdır. Ortalama mesane 4 saatte bir idrar basıncına maruz kalacak kadar idrar biriktirdiği için bu süre yeterlidir. Bazı durumlarda bu TAK işlemi daha öne alınabildiği gibi daha ileri de alınabilmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki mesane de uzun süreler idrarın kalması ciddi risklere yol açar.Bu sebeple TAK işlemi çok ihmal edilmemelidir.